Redakcja 
Nawet najlepsza pielęgnacja naszych roślin nie zapewni absolutnej ochrony przed szkodnikami i chorobami. Jednak istnieje wiele sposobów, by pomóc chorym roślinom. Gdy szkodniki rozprzestrzenią się na szerszą skalę, a choroba zaatakuje nasze rośliny to nie oznacza, że od razu trzeba używać niszczących wszystko środków chemicznych. Na zwalczanie szkodników i chorób skuteczne są jednak domowe sposoby.
Metody mechaniczne
Jeśli podczas cotygodniowej obserwacji naszej rośliny odkryjemy szkodniki albo uszkodzone miejsca, to trzeba natychmiast podjąć przeciwdziałanie!
1. Przy niedużej inwazji mszyc albo innych owadów można je ewentualnie łatwo zebrać, zeskrobać albo zetrzeć z rośliny.
2. Efekt może także przynieść opłukanie rośliny strumieniem letniej wody (zimna woda może spowodować szok termiczny)
- Inwazje np. mszyc czy przędziorków można ograniczać. Należy roślinę wstawić do wanny i spłukać strumieniem wody. Nie zapomnijmy, aby polewać zarówno górną, jak i dolną stronę liścia. Przed opłukaniem rośliny trzeba okryć folią całą doniczkę i zawiązać mocno nad ziemią, aby nam nie wypłynęła. Zabieg taki należy powtarzać co kilka dni, aby pozbyć się kolejnych pokoleń szkodników. Jaja szkodników trudno spłukać, gdyż są mocno przyklejone do rośliny.
- W przypadku małych roślin można je poddać kąpieli, odwracając do góry dnem i ustawiając na dwóch drążkach, które są oparte na brzegach wiadra z letnią wodą (może być z dodatkiem paru kropel płynu do płukania naczyń). Po zanurzeniu całej zielonej części rośliny szkodniki np. mszyce wypłyną. Trzeba jednak pamiętać, że nie wszystkie gatunki roślin dobrze znoszą długotrwałe moczenie. Gdy roślinę poddamy takiemu zabiegowi nie można stawiać jej na słońcu, żeby nie narazić jej na poparzenia. Chore albo uszkodzone części rośliny od razu usuwamy. A narzędzia i ręce natychmiast myjemy.
3. Plagi niektórych szkodników można zwalczać używając kolorowych tabliczek lepowych oraz pułapek feromonowych. Zwabią i wyłapią szkodniki.
- Żółte tabliczki lepowe – pułapka powleczona klejem, którą wbijamy w ziemię, albo wieszamy na gałęzi. Zwabia mączlika, mszyce, miniarki, ziemiórki i chowacze.
- Niebieskie tabliczki lepowe – służą do zwabiania wciornastków (szczególnie stosowane przy uprawie roślin w doniczkach na parapetach).
- Białe tabliczki lepowe – pomagają złapać owocnie jabłkową i owocnie żółtorogą.
- Opaski lepowe – opasujemy nimi drzewa, dzięki czemu można wyłapać wiele szkodników o różnych stadiach rozwojowych wędrujących po pniu.
- Pułapki feromonowe – urządzenia, w których wykorzystywane są wabiące substancje zapachowe o charakterze seksualnym lub żerowym. Np. Feromony Grapodor – zwalczanie owocówki śliwóweczki, Feromony Pomodor – zwalczanie owocówki jabłkóweczki.
- Lampy owadobójcze.
- Rośliny pułapkowe.
4. Aby pozbyć się uciążliwych przędziorków można podwyższyć wilgotność powietrza (jeśli zaatakowane rośliny mogą to znieść). Roślinę obficie podlewamy, a następnie na część nadziemną zakładamy na 10-14 dni przezroczystą foliową torebkę i zawiązujemy tuż nad ziemią. Powłoka taka zatrzymuje wodę odparowaną przez liście.
Sprawdzone środki domowe
Odpowiednim środkiem do opryskiwania lub podlewania roślin zaatakowanych przez szkodniki albo choroby jest własnej produkcji wywar z części roślin bądź roślinna gnojowica. Zapobiegają one działalności szkodników i chorobom roślin, a także mogą skutecznie je zwalczać.
Należy jednak pamiętać, że środki te działają podobnie jak nawozy sztuczne i nie powinniśmy używać ich w nadmiarze, aby uniknąć przenawożenia. Zapobiegawczo najlepiej stosować je 2-3 razy w roku, a przy zwalczaniu 2 razy w tygodniu.
Wywar – wytwarza się z części roślin, które należy moczyć w wodzie przez 24 godziny, a następnie 30 minut gotować w średniowysokiej temperaturze. Przed użyciem należy go ostudzić i przecedzić (np. przez grubo złożoną gazę).
Napar – sporządza się go zalewając rośliny wrzącą wodą i pozostawia pod przykryciem na ok. 30 minut.
Wyciąg – robi się go w ten sposób, że rośliny siekamy i zalewamy gorącą wodą na co najmniej 24 godziny, po czym szybko wykorzystujemy, gdyż po jednym dniu następuje fermentacja zmieniająca właściwości preparatu.
Gnojówka – otrzymamy ją mocząc części rośliny przez 2-3 tygodnie w wodzie. Rośliny zaczną fermentować, stąd też może wydzielać się nieprzyjemny zapach. Gnojówkę należy przemieszać 2-3 razy dziennie. Jeśli nie jest już ciemna, a na jej powierzchni nie pływa piana można ją używać przez okres od 1 do 2 miesięcy. Rozcieńcza się ją w proporcji 1:10.
Wiele naturalnych środków ma szerokie spektrum działania i jednym preparatem można zwalczyć różne szkodniki i choroby roślin. Poniżej podajemy jakie preparaty i na co stosować i w jaki sposób je przyrządzić:
| Szkodnik/Choroba | Wywar | Napar | Wyciąg | Gnojówka |
| Na mszyce | – z krwawnika pospolitego, – z tytoniu, – z wrotyczu, – z paproci, – z rumianku. | – z liści rabarbaru, – z piołunu, – z cebuli. | – z aksamitki, – z cebuli, – z czosnku, – z pokrzywy, – ze szczawiu, – z łodygi i liści ziemniaka, – z czarnego bzu. | – nie dotyczy. |
| Na czerwce | – z paproci. | – nie dotyczy. | – nie dotyczy. | – nie dotyczy. |
| Na choroby grzybowe | – z aksamitki, – z pokrzywy (na szarą pleśń, rdze i mączniaka), – ze skrzypu polnego (na mączniaki). | – z cebuli, – z czosnku (na mączniaki). | – z rumianku, – z wrotyczu (na mączniaki i rdze), – z krwawnika pospolitego. | Inne: – przeciętym ząbkiem czosnku smarujemy liście pokryte plamami chorobowymi, – do ziemi wkładamy ząbek czosnku. |
| Na mrówki | – z wrotyczu. | – nie dotyczy. | – nie dotyczy. | – z bylicy piołun. |
| Na ślimaki | – nie dotyczy. | – nie dotyczy. | – z bylicy piołun, – z pomidorów | – nie dotyczy. |
| Na przędziorki | – ze skrzypu polnego. | – z cebuli. | – z bylicy piołun, – z czosnku, – z mniszka, – z pokrzywy, – z rumianku, – ze szczawiu, – z wrotyczu, – z łodygi i liści ziemniaka. | – wrotyczu. |
| Na gąsienice | – z krwawnika pospolitego. | – nie dotyczy. | – z rumianku, – z łodygi i liści ziemniaka, – z pomidorów (na bielinka kapustnika). | – nie dotyczy. |
| Na miseczniki, tarczniki i wełnowce | – z tytoniu. | – nie dotyczy. | – nie dotyczy. | Inne: – zraszanie lub przecieranie spirytusowym roztworem mydła. – z czarnego bzu |
| Na gryzonie | – nie dotyczy. | – nie dotyczy. | – nie dotyczy. | Inne: – sproszkowany susz bylicy piołun działa odstraszająco. |
| Ogólne wzmocnienie roślin | – z mniszka lekarskiego. | – nie dotyczy. | – nie dotyczy. | – z mniszka lekarskiego, – z pokrzywy. |
Nasze przepisy
| Roślina | Wywar |
| Krwawnik pospolity | Zalać 1kg lub 100g suszonych roślin 10 litrami wody i odstawić na 24 godziny, a następnie gotować przez 30 minut i nie rozcieńczać. |
| Tytoń | Zalać 400g tytoniu (10-12 papierosów, bądź 3-4 łyżki tytoniu kupowanego luzem) 10 litrami wody i odstawić na 24 godziny, a następnie gotować przez 2 godziny. |
| Wrotycz | Zalać 500g rozdrobnionego ziela bądź 75g suszu 10 litrami wody i moczyć przez pół godziny. |
| Paproć | Zalać 1kg świeżej lub 100g wysuszonej paproci 10 litrami wody i moczyć 24 godziny, stosujemy wywar nie rozcieńczony. |
| Rumianek | Zalać 300g suszonych kwiatów 10 litrami wody i moczyć 24 godziny, a następnie gotować przez 30 minut i ostudzić. |
| Aksamitka | Zalać 500g suszu 3 litrami wody i gotować przez 30 minut,- stosować zapobiegawczo, zaprawiać cebule i korzenie rozsad. |
| Pokrzywa | Zalać 1kg pokrzywy z korzeniami 10 litrami wody i stosować nie rozcieńczony wywar. |
| Skrzyp polny | Zalać 300g świeżych roślin 3 litrami wody przez 24 godziny, a następnie gotować przez 30 minut, ostudzony płyn przecedzić przez sito i rozcieńczyć wodą w stosunku 1:5, – najlepiej opryskiwać rośliny raz w tygodniu. |
| Mniszek lekarski | Zalać 1kg świeżych lub 100g suszonych roślin 10 litrami wody i odstawić na 24 godziny, a następnie gotować przez 30 minut i nie rozcieńczać. |
| Roślina | Napar |
| Liść rabarbaru | Zalać 250g rozdrobnionych liści 1,5 litra wrzącej wody, odstawić na 15 minut do naciągnięcia. Odcedzić i opryskać rośliny bez rozcieńczenia. |
| Piołun | Zalać 150g świeżych liści z kwitnących łodyg albo 15g liści suszonych 5 litrami wrzącej wody, odstawić na 15 minut do naciągnięcia. Odcedzić i opryskiwać rośliny bez rozcieńczenia. |
| Cebula | Zalać 200g łusek cebuli lub 75g rozdrobnionej cebuli 5 litrami wrzącej wody i odstawić na 2 godziny do naciągnięcia. Odcedzić i opryskiwać rośliny bez rozcieńczenia. |
| Czosnek | Zalać 70g rozdrobnionych ząbków czosnku 1 litrem wrzącej wody i odstawić na 6 godzin. Odcedzić przez sito i opryskiwać rośliny bez rozcieńczania. |
| Roślina | Wyciąg |
| Aksamitka | Moczyć 1kg suszonych roślin w 10 litrach wody przez 48 godzin. Odcedzić i nie rozcieńczać roztworu. |
| Cebula | Moczyć 20-50g łupin cebuli w 1 litrze wody przez 4-7 dni. Odcedzić i spryskać rośliny. |
| Czosnek | Moczyć 200g rozdrobnionych ząbków w 10 litrach wody przez 3-4 dni. Odcedzić i nie rozcieńczać roztworu. |
| Pokrzywa | Moczyć 500g świeżej pokrzywy przed kwitnieniem w 5 litrach wody przez 12-24 godzin. Odcedzić przez sito i kilkakrotnie opryskać rośliny bez rozcieńczania płynu. |
| Szczaw | Moczyć 200-300g korzeni w 10 litrach wody przez 12-24 godzin. Odcedzić i nie rozcieńczać roztworu. |
| Łodyga i liście ziemniaka | Moczyć 1.2kg łodyg i liści ziemniaka w 10 litrach wody przez 24 godziny. Odcedzić i nie rozcieńczać roztworu. |
| Czarny bez | Moczyć 1kg świeżych lub 200g suszonych liści i kwiatów w 10 litrach wody przez 24 godziny. Odcedzić i rozcieńczyć wodą 1:10. |
| Rumianek | Moczyć 1kg suszonych kwiatów w 10 litrach wody przez 24 godziny. Odcedzić i rozcieńczyć wodą 1:10. |
| Wrotycz | Moczyć 1kg świeżych bądź suszonych kwiatów w 10 litrach wody przez 12-24 godzin. |
| Bylica piołun | Moczyć 300g świeżego ziela lub 30g suszu w 10 litrach wody przez 12 godzin. Odcedzić i nie rozcieńczać. |
| Pomidor | Moczyć 2 pełen garście liści z łodyżkami w 2 litrach wody przez 3 godziny. |
| Mniszek lekarski | Moczyć 250g zmielonych korzeni lub 400g świeżych liści w 10 litrach wody przez 3 godziny. Odcedzić i nie rozcieńczać. |
| Krwawnik pospolity | Moczyć 1kg świeżych lub 100g suszonych roślin w 10 litrach wody przez 24 godziny. Odcedzić i rozcieńczyć wodą 1:10. |
| Roślina | Gnojówka |
| Bylica piołun | Otrzymujemy z 500g ziela i 10 litrów wody. |
| Wrotycz | Otrzymujemy z 300g ziela i 10 litrów wody. |
| Czarny bez | Otrzymujemy z 1kg liści i 10 litrów wody. Rozcieńczyć wodą 1:10. |
| Mniszek lekarski | Otrzymujemy z 1kg całych roślin i 10 litrów wody. |
| Pokrzywa | Otrzymujemy z 1kg pokrzywy z korzeniami i 10 litrów wody. Rozcieńczyć wodą 1:10. Stymuluje rozwój rośliny. |
Metody naturalne
Szkodniki mają swojego naturalnego wroga, którego możemy wykorzystać do jego zwalczania. Istnieją również patogeny chorób, które zmniejszają ich populacje do poziomu nie stanowiącego poważnego zagrożenia dla rośliny.
Na tarasie czy w ogrodzie liczne pożyteczne owady pojawiają się bez zachęty z naszej strony, niektóre możemy przywabiać określonymi roślinami. Np. bzygi upodobały sobie szczególnie nagietki czy aksamitki i jako dorosłe owady żywią się nektarem i pyłkiem, natomiast ich larwy są amatorami mszyc.
Owady pożyteczne:
- Pasożytnicza błonkówka – Dobrotnica szklarniowa (Encarsia formosa) składa jajeczka we wnętrzu młodych osobników mączlika szklarniowego (białej muszki), a wykluwające się z nich larwy wygryzają sobie w ich ciałach wyjście na zewnątrz. W ten sposób zabijają szkodniki.
- Drapieżne roztocze – Dobroczynek szklarniowy (Phytosiulus persimilis) zjada jajeczka i dorosłe osobniki przędziorka chmielowca.
- Złotook pospolity (Chrysoperla carnea) atakuje ofiarę, wysysając ją. Zwalcza mszyce oraz inne szkodniki jak: mączliki i wciornastki.
- Pryszczarki mszycojady (Aphidoletes aphidimyza) są przywabiane zapachem spadzi wydalanej przez mszyce. Jaja składają w kolonii mszyc. Larwy paraliżują mszyce oraz wysysają wnętrze ich ciała.
- Pasożytniczy nicień (Heterorhabditis bacteriophora) dostaje się do larwy opuchlaków np. przez otwór gębowy . Zawierają one specyficzne bakterie, które wydostają się z przewodu pokarmowego nicienia i rozprzestrzeniają we wnętrzu ciała szkodnika. Bakterie zmieniają tkankę gospodarza w produkt, który jest łatwo pobierany przez nicienie, a larwy opuchlaka zdychają w ciągu kilku dni.
- Biedronka wełnowcowa (Cryptolaemus montrouzieri) jest stosowana na wełnowce. Dorosłe chrząszcze i larwy tej biedronki zjadają wełnowce całkowicie.
